به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا ،امروز مصادف با 28 اردیبهشت ماه روز بزرگداشت عمر خیام نیشابوری یكی از مفاخر ایران زمین است ،حكیمی كه طرز بیان و فلسفه او تاثیر به سزایی در ادبیات فارسی بر جای نهاده است .

خیام نیشابوری از شاعرانی است كه شعر را برای تفكرات فلسفی خود به كار برده و چنان وانمود كرده كه ضرورت روحی او را بدین سمت و سو كشانده است . سروده های خیام بسان آیینه ای است كه مخاطب بخشی از افكار و ناامیدی های خود را در آن می بیند و از این رو در میان مردم جای باز كرده است.

شعر خیام، در قالب رباعی، شعری كوتاه، ساده و بدون هنرنمایی های فضل فروشانه و در عین حال حاوی معانی عمیق فلسفی و حاصل اندیشه آگاهانه متفكری بزرگ در مقابل اسرار عظیم آفرینش است.

وی شاعری است كه به قضا و قدر اعتقادی ندارد ، در اشعار وی بدبینی و تاثر را به سادگی می توان دید چرا كه همواره با تفكر نیستی و عدم به مقوله شادی می نگریست. اگر چه از مرگ واهمه ای به دل نداشت اما از كوتاهی عمر همواره شكایت می كرد این طرز بینش او را از درك لذت زیبایی محروم كرد.

سروده های خیام با زبانی ساده سروده شده و همگان را شیفته خود ساخته است .خیام با سروده هایش با مخاطب ارتباط معنوی برقرار می كند. این سادگی را می توان در یكی از اشعار وی به آسانی حس كرد :

افسوس كه نامه جوانی طی شد

وان تازه بهار زندگانی دی شد

آن مرغ طرب كه نام او بود شباب

افسوس ندانم كه كی آمد كی شد

*زندگی نامه

'غیاث الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری 'در قرن پنجم هجری قمری در نیشابور متولد شد ،او زمانی پا به عرصه هستی نهاد كه تركان سلجوقی بر خراسان، ناحیه ای وسیع در شرق ایران، تسلط داشتند.

در دوران جوانی به دلیل هوش سرشار و حافظه قوی در فلسفه، نجوم و ریاضی پیشرفت فراوانی كرد و در طب نیز به مهارتهایی دست یافت . در ریاضیات،فلسفه،نجوم و شعر از بزرگان عصر خود بود.خیام باحدیث،تفسیر و حكمت نیز آشنا بود و فقه را نیز در میانسالی نزد امام موفق نیشابوری آموخت.

خیام در نجوم نیز سرآمد زمانه خود بود ،در مدت اقامتش در اصفهان زیج ملكشاهی را تهیه كرد و در حدود سال 458 هجری طرح اصلاح تقویم را تنظیم كرد و تدوینگر و بنیانگذار تقویم جلالی شد.

وی علاوه بر تسلط بر علومی چون طب، نجوم، فلسفه و تاریخ جهان، زبانشناس و فقیه نیز بود و بسیاری از صوفیان و عارفان زمان به او لقبهای همچون امام، فیلسوف و حجه الحق دادند.

خیام در ریاضیات نیز دارای نبوغ و هوش سرشاری بود كه تحت حمایت و سرپرستی ابوطاهر قاضی القضات سمرقند، كتابی درباره ی معادلات درجه سوم نوشت ،اثبات اصل پنجم اقلیدس كه اساس هندسه ی اقلیدسی است از دیگر دستاوردهای علمی خیام به شمار می رود.

وی در زمینه ادبیات و شعر نیز از استعداد فراوانی برخوردار بود و شهرت او به دلیل سرودن رباعیات بود ، رباعیات او ساده ،بی آلایش و به دور از هر گونه صنایع پیچیده شعری سروده شده است ،خیام در رباعیات خود افكار فلسفی اش را به زیباترین شكل بیان می كند.

اشعار وی دارای متانت و سنگینی است و نشان می دهد كه اهل مزاح و سخنوری نیست اشعار وی بیشتر حول موضوعاتی چون ناپایداری و بی اعتباری دنیا و یادآوری مرگ می چرخد.

خیام با حكومت آلپ ارسلان و ملكشاه سلجوقی معاصر بود و به دلیل آن كه آنها از مخالفان فلسفه بودند شرایط را برای بروز اندیشه های خود مناسب نمی دید.

گفته می شود تعداد رباعیات منسوب به او از 300 رباعی فراتر رفته، به بیش از 1000 رباعی رسیده است. شهرت خیام در اروپا به ویژه در انگلستان و آمریكا بسیار است و علت آن این است كه ' ادوارد فیتز جرالد' شاعرمشهور انگلیسی رباعیات وی را در نهایت فصاحت و بلاغت ترجمه كرده است كه تقریبا معادل اصل فارسی آن است.

این ترجمه در سال 1859 میلادی در لندن منتشر شد و هم اكنون رباعیات او به زبان های فرانسوی و انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی، روسی، عربی، تركی، ارمنی نیز ترجمه شده است.

*آثار خیام

میزان الحكمه ،لوازم الامكنه ،رساله فی براهین علی مسائل الجبر و المقابله،رساله كون و تكلیف، طبیعیات ،رساله فی الوجود ،رساله فی شرح ما اشكل من مصادرات كتاب اقلیدس ، الزیج ملكشاهی و رباعیات (شامل 200 رباعی )از جمله اثار این اندیشمند و شاعر پر آوازه است .

از مهم ترین آثار فارسی منسوب به خیام می توان به رساله نوروز نامه اشاره كرد كه با زبان و نثری ساده و شیوا، پیدایی نوروز و آداب برگزاری آن را در دربار ساسانیان بازگو كرده است .

اثاری از خیام در علم و فلسفه نیز به یادگار مانده كه مهمترین آنها كتاب 'جبر' اوست كه بهترین اثر در نوع خود در علم ریاضیات است.

قدیمی ترین كتابی كه نامی از خیام به میان آورده و نویسنده آن نیز هم عصر وی بوده 'چهار مقاله ' نظامی عروضی است كه خیام را در فهرست منجمین گنجانده است .

عمر خیام نیشابوری در سال 517 هجری دار فانی را وداع گفت و در نیشابور به خاك سپرده شد.

فراهنگ **1630 **1581